Articolo - kidsfits per sursilvan
kidsfits per sursilvan
kidsfits, il program da famiglia dalla Lia Rumantscha, ei ina purschida per famiglias, canortas, gruppas da giug e scolettas. kidsfits stat per affons fits che han plascher dil lungatg romontsch e che fan diever dad el. kidsfits dat ei en tut ils idioms ed en rumantsch grischun.
Ils affons ein igl avegnir dalla societad e dalla cultura romontscha. Perquei eis ei impurtont da promover il lungatg gest tier els. Ina gronda influenza sin il diever dil lungatg han ils geniturs, mo era pedagogas e pedagogs ed ulteriuras persunas impurtontas per ils affons. La Lia Rumantscha sustegn quella promoziun cun differentas materialias sco cudischets, portatuns e giugs e cun informaziuns e support arisguard il lungatg ed ils affons. Ella organisescha sentupadas cun persunas d’instrucziun e possibilitescha da brattar ideas, d’exprimer giavischs e da dar impuls. La pagina-web dat ina survesta dallas activitads. Ella vegn actualisada e cumpletada regularmein. Il mument stat la lavur cun affons da vegliadetgna prescolara el center.
La giuvna famiglia Babulin vegn adina puspei ad accumpignar ils affons sco era ils pedagogs e las pedagogas. Ils affons san s’identificar cun ella, cun siu lungatg e cun siu mintgadi.
Il program kidsfits vegn realisaus cun sustegn dalla Banca Cantunala Grischuna.
Prodots e materiel didactic
Calender special dalla famiglia Babulin
Nus havein realisau in calender cun dis specials dalla famiglia Babulin. Per mintga di special survegnan ils affons ideas per zambergiar, far termagls ed auter pli.
04-01: Oz ei il Di dalla scartira da Braille
Cu has ti natalezi? Sas ti gia leger la data da tiu natalezi? In anniversari impurtont per fetg biars carstgauns che san buca leger cun ils egls ei igl anniversari da Louis Braille. El ei naschius ils 4 da schaner 1809. Pervia dad el ei quei il Di dalla scartira da Braille, la scartira per persunas tschoccas.
15-02: Oz ei il Di dil vierm da plievgia
Cucu … cheu sun jeu! Giu cheu! Jeu cuchegel ord la tiara mo cura ch’ei plova. Il sulegl hai jeu buca bugen. Ti vesas mei, mo jeu vesel nuot, jeu sun tschocs. Persuenter sun jeu fetg ferms. Jeu sai alzar tochen 60 gadas mia atgna peisa. Sche ti peisas 25 kilos, fuss quei sco sche ti pudesses alzar 1’500 kilos, pia in grond auto!
23-03: Oz ei il Di internaziunal dalla meteorologia
Daco dat ei in Di internaziunal dalla meteorologia? L’aura enconuscha negins cunfins dallas tiaras. Perquei eis ei impurtont che meteorologas e meteorologs digl entir mund lavurien ensemen. Per exempel pervia dils huricans: quels stemprai ein prigulus e sche las meteorologas ed ils meteorologs dad ina tiara san ch’ei dat in hurican, san els avertir lur collegas ellas autras tiaras. Per ch’els sappien luvrar bein ensemen e brattar informaziuns, han ins fundau ils 23 da mars 1950 l’organisaziun ‹World Meteorological Organization›, l’organisaziun mundiala dalla meteorologia. Ils 23 da mars ei igl anniversari da quella organisaziun.
23-04: Oz ei il Di mundial dil cudisch
L’UNESCO ha declarau ils 23 d’avrel sco Di mundial dil cudisch. Daco gest ils 23 d’avrel? Quei ha da far cun ina tradiziun dalla Catalugna, nua ch’ins festivescha quella data il di dil num da sogn Gieri. Quei di schenghegia la glieud rosas e cudischs ina a l’autra.
08-06: Oz ei il Di dalla mar
Nies planet, la Tiara, vegn era numnaus «il planet blau». Viu da lunsch, per exempel giu dalla glina, ei nies planet per gronda part blaus – pervia dalla mar. Sin nies mund ei dapli surfatscha cuvretga cun aua che cun tiara. La mar ei enorm impurtonta per nus carstgauns e per ils animals. Perquei sto la mar vegnir protegida. Per far attent a quei fatg han las Naziuns Unidas decidiu da festivar il Di internaziunal dalla mar.
13-08: Oz ei il Di dallas zanistreras e dils zanistrers
Cun tgei maun scrivas ti? Cun tgeinin malegias ti? E cun tgeinin va ei meglier da tagliar? Cun il dretg ni il seniester? Ils biars carstgauns fan quellas caussas cun il maun dretg, els ein dretgers. Sche ti scrivas, malegias, taglias e bettas ina balla il pli bugen cun il maun seniester, lu eis ti zanistrera ni zanistrer e quei di ei specialmein per tei!
15-09: Oz ei il Di internaziunal dil punct
Tut ha entschiet cun il cudisch «The dot» – «Il punct» che raquenta la historia dalla mattatscha Vashti. Ella crei ch’ella sappi buca malegiar. «Entscheiva semplamein cun in punct», di sia scolasta. Vashti fa quei e malegia semplamein in punct amiez il fegl.
21-09: Oz ei il Di dalla pasch
Co fas ti pasch? Forsa cun dar il maun e dir: «Lein far pasch»? Il Di dalla pasch, ils 21 da settember, duein tuts calar da cumbatter in l’auter. Las armas stuessen atgnamein quescher quei di.
06-10: Oz ei il Di dil surrir
Enconuschas ti il smiley? Ti has segir gia viu la sempla fatscha melna che surri. Forsa has ti viu il smiley sin in taccader, forsa sin il telefonin, ni forsa has ti in etui ni auter material da scola ni da scoletta cun si il smiley. Il plaid «smiley» vegn digl engles. «smile!» vul dir «surri!».
10-10: Oz ei il Di mundial dil tgaun
Cheu vegn il di per Lupo! Il Di mundial dil tgaun duein ils carstgauns dir engraziel als tgauns per tut quei ch’els fan per els. E Lupo fa bein buna luna a nus. Perquei ha el meritau ina ligiongia! Ni forsa era duas.
20-11: Oz ei il Di dils dretgs digl affon
Tgei colur han tes cavels? Tgei colur ha tia pial? Eis ti gronds ni pigns? Sas ti cuorer sco in leopard ni sesas ti ella sutga cun rodas? Eis ti in buob ni ina buoba? Tut quellas differenzas giogan negina rolla.
Ordinaturs tematics
Ils ordinaturs per famiglias, canortas, gruppas da giug e scolettas tractan differents temas digl ambient e dil mintgadi digl affon. Els cuntegnan versets, canzuns, fegls cun cartinas per stampar ed ideas per ils pedagogs ed ils geniturs. Ils affons duein puder prender a casa ils fegls da lavur, aschia ch'ils geniturs vegnan era integrai el process d'emprender, vegnan a saver dapli davart il lungatg e vesan ils svilups che lur affon fa.
Audios e cudischs auditivs
Cheu san ins cargar giu audios e cudeschs auditivs:
(rumantsch grischun)
Top Kids vol. 16.mp3
01. Alvetta
02. Il Retg-rauna
03. Maisina, T'emplaina!
04. La chapitscha cotschna
(rumantsch grischun)
Top Kids vol. 18.mp3
01. Tschendrina
02. Il cusunz curaschus
03. Il luf ed ils set ansiels
04. Gion da la fortuna
(rumantsch grischun)
Top Kids vol. 19.mp3
01. Gionin e Grettina
02. Rosaspina
03. Ils musicants da Brema
04. Alvina e Rosetta
(rumantsch grischun)
Top Kids vol. 21.mp3
01. Dunna Holla
02. Ils chalzers isads
03. Rumplarot
04. Il retg Barbatursch
05. Rampunella
06. Las stailas-marenghin
01 bien di.wav
02 tgau.wav
03 bien appetit.wav
04 marenda.wav
05 quei ditgel buc a ti.wav
06 davos meisa.wav
07 a Honolulu.wav
08 la glina.wav
09 buna notg.wav
10 la pausetta.wav
11 lavar ils dents.wav
12 cura ch'enzatgi ei sefatgs mal.wav
13 verset dalla detta.wav
14 ei neiva.wav
15 ei plova.wav
16 ir a spass.wav
17 il vent.wav
18 plitsch platsch.wav
19 il salep.wav
20 filun.wav
21 cucu.wav
22 gie e na.wav
23 ai ai ai.wav
24 miu tgaun.wav
25 la lieuretta.wav
26 la toppetta.wav
27 il crocodil.wav
28 la balla.wav
29 hop hop.wav
30 ha ha ha.wav
31 igl um da neiv.wav
32 las colurs.wav
33 nua vas_.wav
34 tic tac.wav
35 tictac 2.wav
36 lavar la vischala.wav
37 mia vestgadira.wav
38 far in rudi.wav
39 ils curals.wav
Würzburger
Würzburger - Hören, lauschen, lernen
(program da trenament)
Cun ils exercezis varionts ch'il program da trenament porscha emprendan ils affons da vegliadetgna prescolara d'enconuscher a moda ludica la structura fonetica dil lungatg discurriu (= cunscienzia fonologica). Aschia vegn ei simplificau essenzialmein als affons d'emprender il lungatg da scartira pli tard en scola. Il program entscheiva cun giugs da gizzar las ureglias per trenar da tedlar bein, cuntinuescha cun exercezis da rema ed introducescha suenter las unitads construcziun, plaid e silba. La finala vegn il sun inizial e singuls suns enteifer il plaid rendi cunscients. Il program da trenament dat ei en sursilvan, surmiran, vallader, puter e rumantsch grischun.
Filmins dils Babulins
Hallo! Jeu sun Luisa e quei ei miu frar Nic. Nus stein cun nos geniturs en ina casa violetta. Quei ei Claudia, nossa mumma. E quei ei nies bab. El ha num Arno. Nus havein era in gat ed in tgaun. Nies gat ha num Brutus. Nus havein dau quei num ad el, perquei ch’el ha adina schliata luna. Nies Lupo ei in car. El capescha era romontsch. Nus stuein mo clamar «Lupo, neu», lu vegn el immediat.
App Babulins
La Lia Rumantscha ha elaborau in'app d'emprender cun las figuras da kidsfits per affons da 3 tochen 6 onns. Cun quella app san ins emprender sempels plaids a moda ludica.
Sets da maisa
Cheu san ins cargar giu ils sets da meisa: