15 avant Cristus : Ils origens 
Ils Romans conquistan il territori tranter las Alps Reticas ed il Danubi. En questa regiun fundeschan els la provinza Rezia ch'è suttamessa fin ca. 400 s.C. ad ina romanisaziun intensiva: il latin popular dals schuldads, uffiziants e commerziants romans sa maschaida cun las linguas preromanas. Da questa maschaida nascha ina varianta retica dal latin popular che sa sviluppa en in process da transfurmaziun fonetica e da differenziaziun linguistica plaun a plaun al rumantsch dad oz.

Davart las relaziuns linguisticas ch'ils Romans chattan en il territori alpin il temp da la conquista savain nus mo pauc. Probablamain vivevan qua plirs pievels. Ils Celts ed ils Rets paran dad esser stads ils principals. La lingua dals Celts appartegneva a la famiglia da las linguas indogermanas. L'appartegnientscha linguistica dals Rets è dispitada. Oz predominescha l'avis ch'ils Rets na faschevan betg part da la cuminanza linguistica indogermana. En las valladas dal Grischun dad oz han ils Rets probablamain colonisà mo l'Engiadina Bassa.

Mo fitg paucs pleds rumantschs han ragischs preromanas, derivan damai betg dal latin, mabain da las linguas ch'eran indigenas en il territori rumantsch avant la conquista romana. Pleds preromans ch'èn sa mantegnids fin oz stattan en connex cun la flora (p.ex. culaischen, alaussa, laresch, frosla, ampuauna), cun la fauna (p.ex. urblauna, chamutsch, mugia), cun furmas da la cuntrada (p.ex. crap, grip, mutta, rusna, gonda). Plinavant han numerus nums da vitgs grischuns ragischs preromanas (p.ex. Ardez, Zernez, Breil, Glion). La gronda part dal stgazi da pleds rumantsch deriva però dal latin popular.

300: Raetia prima e Raetia secunda
Durant la reorganisaziun da l'imperi roman vegn la provinza Rezia dividida en duas parts: las regiuns che furman oz la Svizra Orientala ed ina part da la Svizra Centrala, il Grischun, il Vnuost, il Vorarlberg e la gronda part dal Tirol appartegnan a la Raetia prima cun la chapitala Curia Raetorum (la citad da Cuira dad oz). La planira bavaraisa e svabaisa e la part al nord dal Tirol furman la Raetia secunda cun la chapitala Augusta Vindelicorum (Augsburg). Il cristianissem sa derasa.

500: Declin da l'Imperi roman
La pli gronda extensiun cuntanscha la Retoromania il 5avel tschientaner s.C. Quel temp cumpiglia ella in territori che tanscha dal Danubi Superiur fin a la Mar Adriatica.

536: Raetia Curiensis
La Raetia prima vegn suttamessa a l'imperi dals Francs sco provinza ecclesiastica pli u main autonoma.

5. fin 10. tschientaner: Cumenzament dal contact cun il tudestg
Dapi il 496 coloniseschan numerusas gruppas dad Alemans il territori tranter il Lai da Constanza e las Alps Glarunaisas. La germanisaziun succeda l'emprim mo plaunsieu. Ulteriuras gruppas germanas (Alemans, Bavarais) conquistan l'Italia dal Nordost e separan la Retoromania en trais gruppas linguisticas isoladas: il rumantsch dal Grischun, il ladin dolomitan ed il furlan.

1. rumantsch dal Grischun (ca. 60'000 pledadras e pledaders)
2. ladin da las Dolomitas (ca. 30'000 pledadras e pledaders:
   Val Gherdeïna, Val Badia e Mareo: provinza da Bulsaun/I; Val Fascha: provinza da Trento/I; Fodom ed Ampezo: provinza da Belluno/I)
3. cadoric
4. comelic
5. furlan (ca. 500'000 pledadras e pledaders)

806: Germanisaziun sin nivel administrativ
Carl il Grond introducescha en Rezia il sistem d'administraziun dals Francs. L'anteriur preses retic cun sedia a Cuira vegn remplazzà cun in cont tudestg. En las planiras da las vals sa domicilieschan nobels ed uffiziants da lingua materna tudestga. Per consequenza sa fa il tudestg valair plaunsieu sco lingua administrativa. Il rumantsch vegn strusch scrit.

843: Germanisaziun sin nivel ecclesiastic
L'uvestgieu da Cuira vegn separà da la diocesa da Milaun ed annectà a l'archuvestgieu da Magonza (Mainz). La regiun s'orientescha qua tras definitivamain vers nord e vegn exponida ad ina germanisaziun progressiva.

9. e 10. tschientaner:  Il pli vegl document scrit en rumantsch
Il territori retorumantsch fa part dal reginavel resp. da l'Imperi tudestg. Signurs feudals e vasals alemans surpiglian la pussanza. Da quest temp datescha il pli vegl document scrit en rumantsch. I sa tracta da l'uschenumnada «emprova da plima da Würzburg». Ella è vegnida scritta a Son Gagl. En las claustras dal temp medieval copiavan ils paders cudeschs vegls latins. In pader d'origin rumantsch ha scrit per controllar, sche sia plima scrivia bain, il suandant text:

Diderros ne habe diege muscha
Quai vul dir tant sco Diderro n'ha betg diesch mustgas (betg avair mustgas da far insatge / na survegnir nagut per la lavur ch'ins fa)

11./12. tschientaner: La versiun interlineara da Nossadunnaun
A la fin dal 11avel u al cumenzament dal 12avel tschientaner ha in pader che vuleva probablamain sa laschar inspirar d'in predi latin cumenzà a translatar il predi en la lingua dal pievel, damai en rumantsch. Las emprimas duas lingias da la translaziun tranter las lingias dal text latin sa cloman suandantamain:

Afunda nos des time tres causas
kare frares per aquilla tutilo seulo perdudo

text latin:
Satis nos oportit timere tres causas
karissimi fraters, per quem tottus mundus perit

translaziun en rumantsch grischun:
Avunda deschi a nus da temair trais chaussas,
chars frars, per las qualas tut il mund va sutsura

Il pievel na chapiva betg il text latin. Perquai ha il pader translatà il predi tranter las lingias en la lingua dal pievel.

13./14. tschientaner: Ils Gualsers sa domicilieschan en il Grischun
Gualsers tudestgs che derivan dal Vallais Sura sa domicilieschan en pliras valladas alpinas dal Grischun: Valragn, Val S. Pieder, Stussavgia, Avras, Sursaissa, Scanvetg, Partenz e Tavau.

14./15. tschientaner: La Republica da las Trais Lias

Ils Grischuns cumenzan a daventar politicamain independents. Il sistem feudal vegn bandunà en favur d'ina democrazia cun vischnancas e dretgiras autas autonomas. Questas vischnancas e dretgiras furman a partir dal 1471 la Republica da las Trais Lias.

15. tschientaner: La germanisaziun da Cuira
Il 1464 destruescha in incendi la citad da Cuira, il center principal da la regiun. Mastergnants da lingua tudestga reconstrueschan la citad che vegn plaun a plaun germanisada dal tuttafatg.

16./17. tschientaner: La codificaziun dal rumantsch
Ina rolla decisiva per crear ina lingua litterara giogan la refurmaziun (punct da partenza en l'Engiadina'Ota) e la cuntrarefurmaziun sco era l'istorgia politica dal pajais. Dapli vegn ins a savair sut litterautra.

1794 - 1892: Las entschattas da la trilinguitad grischuna 
Per raschuns praticas era il tudestg fin qua la lingua uffiziala da la Republica da las Trais Lias. Dapi il 16avel tschientaner aveva la Dieta da la Trais Lias confermà repetidamain che las instanzas ed actas uffizialas stoppian esser redigidas en tudestg. Pir il 1794 ha ella renunzià a questa tradiziun ed ha proclamà la trilinguitad da las Trais Lias. Il 1803 entran las Trais Lias en la Confederaziun helvetica. Ellas furman dapi quel mument il chantun Grischun. Er il Grischun è da bell'entschatta bainvulent envers il rumantsch ed il talian. Mintga deputà en il Cussegl grond po sa servir da sia lingua materna. Ils texts uffizials vegnan redigids e derasads en tudestg, rumantsch e talian. Las Constituziuns chantunalas dal 1880 e dal 1892 renconuschan e garanteschan formalmain las trais linguas dal Grischun sco linguas chantunalas. Tut las trais linguas avevan damai da princip il medem status sin nivel chantunal. Il 19avel tschientaner ha il chantun Grischun però empruvà da germanisar las Rumantschas ed ils Rumantschs.

19. tschientaner: Il cumenzament da la renaschientscha rumantscha
L'avertura da las regiuns alpinas tras vias e viafiers ed il grond svilup turistic mainan massas da persunas d'autras linguas en las valladas rumantschas e mettan en privel il rumantsch. Ils Rumantschs vesan en lur lingua materna in obstachel economic. Uschia s'impona plaun a plaun il tudestg en las scolas, baselgias e salas communalas dal territori rumantsch. La lingua e cultura rumantscha èn fermamain periclitadas. Diversas persunalitads appelleschan a la populaziun rumantscha da defender lur «vegl linguatg». Questa reacziun prepara la via a l'uschenumnada «renaschientscha rumantscha»: il pievel rumantsch cumenza puspè a daventar conscient da la valur da sia lingua materna.

1885 - 1922: Fundaziun da diversas societads per il mantegniment e la promoziun da la lingua e cultura 
P.ex. la Romania (che ha represchentà las regiuns catolicas da la Val dal Rain Anteriur fin la fundaziun da la Surselva Romontscha il 2006), l’Uniun dals Grischs e l’Uniun Rumantscha da Surmeir.

1919: Fundaziun da la Lia Rumanstscha
Ella è l'organisaziun da tetg da tut las societads linguisticas e culturalas rumantschas.

1938:  Il rumantsch daventa lingua naziunala svizra
Il pievel svizzer ed ils chantuns renconuschan il rumantsch sco lingua naziunala svizra. L'approvaziun impressiunanta da 92% è vegnida surpassada mo duas giadas en l'entira istorgia da la Confederaziun. Quest sustegn naziunal extraordinari è stà fundamental per ulteriurs svilups da status giuridics e politics da la lingua rumantscha.

1940 - 1980:  Sensibilisaziun adina pli gronda en favur dal rumantsch
Publicaziun da dicziunaris, grammaticas ed antologias. Installaziun da scolinas rumantschas. Curs d'integraziun per persunas d'autras linguas. Lavurs scientificas. Bleras vischnancas rumantschas scrivan puspè lur num rumantsch enstagl dal num tudestg. Meds d'instrucziun e scolaziun da creschids. Sustegn dal teater popular e da la producziun litterara. Promoziun dal chant choral rumantsch. Lavurs davart il dretg da linguatg. Instanzas a la Confederaziun per obtegnair subsidis federals per la promoziun da lingua. Ediziun da cudeschs per uffants e giuvenils. Instituziuns ordaifer il territori rumantsch s'engaschan en favur dal rumantsch (Quarta Lingua, Pro Helvetia ed autras fundaziuns ed organisaziuns).

1980/1981: Las entschattas da la promoziun da lingua e cultura
La Lia Rumantscha elavura in program detaglià per il mantegniment e la promoziun da la lingua e cultura rumantscha. En il center stat il postulat da la normalisaziun da la situaziun linguistica sin la basa d'ina planisaziun dal corpus (p.ex. crear novs pleds), d'ina planisaziun dal status (p.ex. promover la rolla da la lingua en la societad) e d'ina planisaziun dal diever da la lingua (p.ex. implementaziun).
A basa d'ina instanza da la Lia Rumantscha e da la Pro Grigioni Italiano incumbensescha il Cussegl federal il 1981 ina gruppa d'experts da preschentar la situaziun actuala da las duas minoritads linguisticas grischunas e da resumar las mesiras postuladas da la Lia Rumantscha. Il 1982 suttametta la gruppa da lavur al Cussegl federal in rapport cun il titel «La Svizra – 21/2 linguatgs? Situaziun actuala ed avegnir dal rumantsch e dal talian en il Grischun».

1982: Las entschattas dal rumantsch grischun
La Lia Rumantscha incumbensescha Heinrich Schmid, professer a l'Universitad da Turitg, d'elavurar «Directivas per la creaziun d'ina lingua rumantscha unifitgada, il rumantsch grischun».

1985:  Emprima Scuntrada rumantscha
La Lia Rumantscha organisescha l'emprima Scuntrada rumantscha per il 2000avel anniversari da la Rumantschia. Ulteriuras Scuntradas rumantschas suondan en intervals pli u main regulars fin il 2000

1990/1991: Petiziun cunter il rumantsch grischun
Ils adversaris e las adversarias dal rumantsch grischun pretendan en ina petiziun ch'il Cussegl federal desistia dal diever da la lingua unifitgada «artifiziala» en publicaziuns da l'administraziun federala. La petiziun provochescha discussiuns e cuntraversas vehementas davart il rumantsch grischun, ma mobilisescha er ils aderents d'ina lingua da scrittira cuminaivla.

1993: Ediziun stampada dal Pledari Grond
La Lia Rumantscha publitgescha sut il titel Pledari Grond sia banca da datas linguistica en furma stampada.

1994: Diever dal rumantsch grischun LR ed ediziun electronica dal Pledari Grond
La Lia Rumantscha dovra tenor ses statuts revedids il rumantsch grischun per texts uffizials ed administrativs che sa drizzan a l'entir territori rumantsch. Il Pledari Grond cumpara per l'emprima giada en furma electronica per il diever extern.

1995: Artitgel 70 alinea 5 da la Constituziun federala
Las votantas ed ils votants da la Val Müstair e da l'Engiadina Bassa (inclus S-chanf e Zuoz da l'Engiadin'Ota) acceptan in reglament regiunal u intercommunal concernent il diever da las linguas che prescriva il diever dal rumantsch en scola, en l'administraziun ed en la vita publica. Era diversas vischnancas en Surselva ed en Surmeir surpiglian il reglament intercommunal.

L'artitgel 70 alinea 5 da la Constituziun federala oblighescha la Confederaziun da sustegnair mesiras dals chantuns Grischun e Tessin per mantegnair e promover il rumantsch ed il talian. Questa incumbensa è concretisada en la lescha federala dals 5 d'october 2007 (CS 441.).

1996: Artitgel da linguas en la Constituziun federala
76% da la populaziun svizra accepta il nov artitgel 70 da la Constituziun federala (artitgel da linguas). Quest artitgel dat al rumantsch il status d'ina lingua parzialmain uffiziala da la Confederaziun.

Il rumantsch grischun daventa lingua uffiziala en il Grischun
La Regenza grischuna decida a basa da recumandaziuns d'ina gruppa da lavur chantunala da dar al rumantsch grischun il status d'ina lingua uffiziala.

1997: Emprima gasetta dal di rumantscha
​​​​​​​Il cumenzament da l'onn lantscha la Gasser Media SA ina gasetta dal di rumantscha (La Quotidiana).

Revisiun parziala da la lescha da scola
Las votantas ed ils votants dal chantun Grischun renconuschan  la revisiun parziala da la lescha da scola chantunala. Tenor quella duai vegnir instruida almain ina lingua chantunala sco segunda lingua en tut las scolas primaras e scolinas. Plirs cumins èn sa decidids per il rumantsch sco rom obligatoric u facultativ.

La Charta europeica da las linguas
Il Cussegl naziunal approva sco segund cussegl la ratificaziun da la Charta europeica da las linguas che duai proteger e promover las linguas regiunalas u main derasadas sco part da l'ierta culturala da l'Europa. Tenor proposta dal Cussegl federal èn previsas en Svizra las linguas talian e rumantsch.

2001: Documents da votar mo pli n rumantsch grischun
Ils il pievel grischun approva ina revisiun parziala davart il diever dals dretgs politics. Cun quai na distribuescha il chantun Grischun, analog a la Confederaziun, ses documents da votaziun en lingua rumantscha betg pli en l'idiom sursilvan e ladin, mabain mo pli en rumantsch grischun. Pli tard vegn fixà en art. 3 al. 5 da la Lescha da linguas dal chantun Grischun (en vigur dapi il 2008) il rumantsch grischun sco «furma rumantscha da standard». Persunas da lingua rumantscha pon sa drizzar a las autoritads en ils idioms u en rumantsch grischun.

Fundaziun da la GrCg
Sin iniziativa da la Lia Rumantscha furman las deputadas ed ils deputads rumantschs dal Cussegl grond ina gruppa (Gruppa rumantscha dal Cussegl grond GrCg) cun l'intenziun da far la punt tranter il parlament ed il moviment rumantsch. La finamira è d'avair ina gruppa d'interess parlamentaria che s'occupa da la politica da lingua rumantscha.

2003: Il Grischun è uffizialmain triling
Il il pievel grischun approva ina revisiun totala da la Constituziun chantunala che renconuscha cleramain la trilinguitad dal Grischun.

Meds d’instrucziun mo pli en rumantsch grischun?
En la sessiun d’avust approva il Cussegl grond dal chantun Grischun la proposta da la Regenza d’edir ils meds d’instrucziun rumantschs mo pli en rumantsch grischun a partir dal 2005. Las scolastas ed ils scolasts rumantschs e las deputadas ed ils deputads rumantschs dal Cussegl grond s’opponan a questa decisiun e pretendan da la Regenza d’elavurar in concept concret e cumplessiv per l’introducziun dal rumantsch grischun en scola.

2004: Rumantsch grischun en scola
Il december prenda la Regenza ils conclus areguard il concept «rumantsch grischun en scola». En il center dal nov concept stattan trais variantas d'introducziun: piunier, standard e consolidaziun. Mintga varianta d'introducziun cumpiglia trais fasas: rumantsch grischun passiv, rumantsch grischun activ ed assistenza pedagogica supplementara.

La Val Müstair decida sco emprima vischnanca d'introducir rumantsch grischun en scola. La fasa rumantsch grischun passiv cumenza gia l'onn da scola 2005/2006. Enfin l'entschatta da l'onn 2011 decidan 40 vischnancas – u bundant la mesadad da las vischnancas rumantschas – d'introducir il rumantsch grischun en scola.

2006: Il Pledari Grond è online
En in project communabel mettan la Lia Rumantscha e la Giuventetgna Rumantscha online la banca da datas dal Pledari Grond (PG online). Il PG online vegn actualisà cuntinuadamain. Sch'in pled na figurescha betg en la banca da datas linguistica, pon las utilisadras ed ils utilisaders far directamain propostas a la redacziun dal PG online u la dumandar per cussegl. A disposiziun stattan era las conjugaziuns da numerus verbs.

2007: Lescha da linguas dal chantun Grischun
Las votantas ed ils votants grischuns acceptan la Lescha da linguas dal chantun Grischun. La lescha ha tranter auter l'intenziun da rinforzar la trilinguitad sco element essenzial dal Chantun e da fixar la conscienza per la plurilinguitad chantunala. Ella regla il diever da las trais linguas uffizialas dal chantun e definescha tranter auter era che vischnancas cun ina cumpart da persunas rumantschas da 40 pertschient vegnan anc consideradas sco vischnancas rumantschas. La lescha da linguas chantunala entra en vigur il 1. da schaner 2008.

2009: Chasa Editura Rumantscha
La Chasa Editura Rumantscha vegn fundada sco project communabel da Pro Helvetia, dal chantun Grischun e da la Lia Rumantscha. Las trais organisaziuns sustegnan finanzialmain il project durant ina fasa da svilup da trais onns. La Chasa Editura Rumantscha metta a disposiziun servetschs d'ediziun professiunals (lavurs administrativas, layout, marketing, euv.) uschia che las auturas ed ils auturs pon sa concentrar sin il scriver.

2011: Opposiziun cunter rumantsch grischun en scola
Il schaner (Engiadina) ed il favrer (Surselva) fundeschan opponents dal rumantsch grischun en scola secziuns da Pro Idioms. La finamira da Pro Idioms è da promover ils idioms en scola cun meds d'instrucziun idiomatics. Sco cuntrareacziun vegn publitgà l'avrigl il manifest Pro Rumantsch per mussar ch'i dettia era persunas che sustegnan il rumantsch grischun e cunzunt era l'introducziun da quel en scola.

La situaziun smanatscha d'escalar. I decidan adina dapli vischnancas da piunier da reintroducir l'idiom. Ina gruppa politic-strategica convocada e moderada da la Lia Rumantscha che sa cumpona da represchentants da Pro Idioms e da Pro Rumantsch inoltrescha in cumpromiss a la Regenza grischuna. Il Cussegl grond decida da franar l'introducziun dal rumantsch grischun sco lingua d'alfabetisaziun en las scolas e revochescha suenter otg onns sia decisiun d'edir ils meds d'instrucziun mo en rumantsch grischun en favur d'in cumpromiss: l'uschenumnà «model da coexistenza». Quel prevesa che las scolas che alfabetiseschan en l'idiom intermedieschan er il rumantsch grischun a moda receptiva (leger e chapir) e che las scolas che alfabetiseschan en rumantsch grischun intermedieschan era l'idiom a moda receptiva. Quest model duai vegnir francà pli tard en la lescha da scola ed en il Plan d'instrucziun 21.

2013: Return da las scolas als idioms
Intginas scolas dumondan la Regenza da betg edir mo ils meds da matematica en ils idioms, mabain er ils cudeschs da lingua edids en rumantsch grischun. Vers la fin da l'onn incumbensescha la Regenza grischuna la Scola auta da pedagogia dal Grischun da concepir l'elavuraziun da meds d'instrucziun en sursilvan, sutsilvan, puter e vallader.

Gruppa parlamentara «lingua e cultura rumantscha»
Per il giubileum da 75 onns rumantsch sco lingua naziunala envida la Lia Rumantscha il Parlament federal ils 11 da december ad ina saira grischuna-rumantscha. Cun quella chaschun vegn fundada la nova gruppa parlamentara «lingua e cultura rumantscha». Quella vegn presidiada da Martin Candinas (PCD/GR).

2016: Il rumantsch grischun en il Plan d'instrucziun 21
La Regenza grischuna approvescha il Plan d'instrucziun 21. Quel vegn mess en vigur per la scolina fin la 2. classa dal stgalim secundar I sin l'onn da scola 2018/19 e per la 3. classa dal stgalim secundar I sin l'onn da scola 2019/20. Il Plan d'instrucziun 21 sa tegna vi dal princip che la vischnanca decida tge lingua d'alfabetisaziun che vegn instruida. Tenor conclus da la Regenza na datti en scola cun instrucziun idiomatica naginas pretensiuns elementaras per il rumantsch grischun. Sin il stgalim secundar I survegnan era las scolaras ed ils scolars da questas scolas l'occasiun dad udir e da leger texts en rumantsch grischun ed en ulteriurs idioms.

2018: No Billag
Las las votantas ed ils votants svizzers decidan cun in cler resultat da 71,6% da las vuschs da refusar l’iniziativa da No Billag. In’acceptanza avess gì per consequenza in’aboliziun da las taxas per la recepziun da radio e televisiun. En il Grischun s’expriman schizunt 77,2% cunter No Billag. Il cler resultat po vegnir valità sco expressiun da solidaritad tranter las regiuns linguisticas. La refusaziun da l’iniziativa garantescha betg il davos l’existenza da Radiotelevisiun Svizra Rumantscha (RTR) sco pitga impurtanta per la preschientscha, la derasaziun ed il mantegniment da la lingua rumantscha.

L’iniziativa da linguas estras vegn refusada
Las Grischunas ed ils Grischuns l’iniziativa «Mo ina lingua estra en scola primara (iniziativa da linguas estras)». In’acceptanza avess gì gronds dischavantatgs per scolaras e scolars rumantschs e talians. Essend ch’il tudestg vala en questas scolas sco lingua estra, avessan els numnadamain pudì cumenzar cun l’instrucziun obligatorica d’englais pir sin il stgalim superiur – damai quatter onns pli tard che scolars da las scolas tudestgas.
Grazia a la decisiun da la populaziun grischuna vegnan instruidas en il Grischun er en l’avegnir duas linguas estras en scola primara. Quai vegn dabun al spiert da cuminanza chantunal ed è in mussament da solidaritad tranter la populaziun tudestga, rumantscha e taliana.

2019: Fundaziun da la FMR
En Svizra rumantscha lavuran las medias privatas e las medias publicas en l’avegnir maun en maun per garantir ina purschida mediala durabla en la quarta lingua naziunala. En ina decleraziun d’intenziun communabla han l’Agentura da Novitads Rumantscha (ANR), las gasettas «Posta Ladina», «La Quotidiana», «La Pagina da Surmeir» e Radiotelevisiun Svizra Rumantscha (RTR) affirmà lur idea fundamentala da rinforzar la plazza da medias rumantscha e da garantir er en l’avegnir purschidas en tun, maletg e text. Cun l’incumbensa essenziala da garantir er en furma scritta ina purschida mediala adequata per la populaziun rumantscha vegn l’ANR transfurmada en la fundaziun independenta «Fundaziun Medias Rumantscha» (FMR). Il start uffizial da la fundaziun è l’entschatta dal 2020.

2019: 100 onns Lia Rumantscha
La Lia Rumantscha ha festivà ses giubileum da 100 onns cun in festival da lingua e cultura a Zuoz en l’Engiadin’Ota. Dal 1. fin ils 18 d’avust 2019 han visità radund 5’000 Rumantschas e Rumantschs sco era persunas interessadas d’autras cuminanzas linguisticas il teater da giubileum «Tredeschin Retg» ed ils indesch dis tematics cun passa 80 puncts da program.

2021: Manifest GR3
La Deputazione grigionitaliana del Gran Consiglio (DGI) e la Gruppa rumantscha dal Cussegl grond (GrCg) han scrit in manifest per il diever futur da las linguas chantunalas. Mardi, ils 15 da zercladur, han las duas gruppas parlamentaras surdà il manifest a la Regenza chantunala. Las deputadas ed ils deputads pretendan in meglier resguard da la lescha da linguas vertenta.

Il «Manifest per rinforzar la coesiun tranter las cuminanzas linguisticas dal chantun Grischun», curt «Manifest GR3», è vegnì preschentà a la publicitad oz mardi a l’ur da la sessiun dal Cussegl grond a Tavau. Ils presidents da la gruppas parlamentaras Paolo Papa, DGI, e Lorenz Alig, GrCg, han silsuenter surdà il manifest a cusseglier guvernativ Jon Domenic Parolini, schef dal Departament d’educaziun, cultura e protecziun da l’ambient.

Il Manifest GR3 cuntegna sis champs dal servetsch public, en ils quals la Deputazione grigionitaliana del Gran Consiglio e la Gruppa rumantscha dal Cussegl grond vesan la necessitad da meglierar il resguard dal rumantsch e dal talian. Il manifest duai gidar a realisar l’egualitad dals dretgs da las trais linguas chantunalas en il mintgadi. Ultra da quai duai il manifest promover il barat e la chapientscha tranter las trais cuminanzas linguisticas. Il Manifest GR3 è vegnì elavurà en collavuraziun cun las organisaziuns linguisticas Pro Grigioni Italiano e Lia Rumantscha. El è accessibel online sin www.gr3.ch.

Bibliografia

Baur, A., Allegra genügt nicht ..., Cuira 1996

Bernardi, R., Decurtins, A., Eichenhofer, W., Saluz, U., Vögeli, M., Handwörterbuch des Rätoromanischen, Società Retorumantscha und Verein für Bündner Kulturforschung, Offizin, Zürich 1994

Bibliografia retorumantscha (1552 – 1984) e Bibliografia da la musica vocala (1661 – 1984), Lia Rumantscha, Cuira 1986

Chantun Grischun, Plan d'instrucziun 21 Grischun. Disponibel sin: https://www.gr.ch/RM/instituziuns/administraziun/ekud/avs/projects/lehrplan21/Seiten/default.aspx (ultim access: 15-4-2016)

Chantun Grischun, Rapport da la «Gruppa da lavur per las regiuns linguisticas dal Grischun», 1. part, La situaziun da las regiuns linguisticas dal Grischun, 2. part, Postulats e mesiras, 1994

Decurtins, A., Viarva Romontscha, Romanica Raetica 9, Societad Retorumantscha, Cuira 1993

Decurtins, C., Rätoromanische Chrestomathie, Octopus, Cuira 1982/84 (reprint)

Die Südostschweiz, Volksinitiative zu Romanischunterricht wird vorbereitet, ils 24 da matg 2012

Holtus, G., Metzeltin, M., Schmitt, Chr. (eds.), Lexikon der Romanistischen Linguistik (LRL), tom 3, Rumänisch, Dalmatisch / Istroromanisch, Friaulisch, Ladinisch, Bündnerromanisch, Max Niemeyer, Tübingen 1989

Huber, K., Rätisches Namenbuch, tom 3, Die Personennamen Graubündens mit Ausblicken auf Nachbargebiete, Francke, Berna 1986

La Quotidiana, Anita Capaul resta menadra da CER, 5 d'avrigl 2013

La Quotidiana, Coexistenza d'idioms e rg en scola, 12 da december 2012

La Quotidiana, Concept «Rumantsch grischun en scola», 27 da schaner 2011

La Quotidiana, Fin per la gasetta «Punts», 4 da november 2011

La Quotidiana, Il concept general repassà, 13 da schaner 2005

La Quotidiana, Impedir cumbat denter rg ed idioms, 21 da december 2010

La Quotidiana, Lescha ed ordinaziun da linguas entran en vigur per il 1. da schaner, 14 da december 2007

La Quotidiana, Negins daners per dapli mieds didactics els idioms, 15 da favrer 2013

La Quotidiana, Primavaira rumantscha, 22 da mars 2013

La Quotidiana, «Pudair sa concentrar sin il scriver», 25 d'avust 2009

La Quotidiana, Respect vers las vischnancas da pionier, 15 d'avrigl 2011

La Quotidiana, Rinforzà la trilinguitad grischuna, 18 da zercladur 2007

La Quotidiana, Rumantsch grischun ed idioms, 9 da december 2011

La Quotidiana, «Rumantsch grischun passiv» en scola, 26 d'avust 2005

La Quotidiana, Studi da rumantsch garantì, 9 d'avrigl 2013

La Quotidiana, Udir e leger rg sin stgalim superiur, 27 da november 2015.

La Quotidiana, Universitad da Turitg: Finanziaziun professura è clera – l'assistenza betg, 15 da december 2017

La Quotidiana, www.pledarigrond.ch, 23 da matg 2006

Lindenbauer et al., Die romanischen Sprachen – eine einführende Übersicht, G. Egert Verlag, Wilhelmsfeld 1994

Liver, R., Der Wortschatz des Bündnerromanischen, Elemente zu einer rätoromanischen Lexikologie, Narr Francke Attempto Verlag GmbH + Co. KG, Tübingen 2012

Pieth, E., Bündnergeschichte, Cuira 1945

Planta, R., Schorta, A., Rätisches Namenbuch, tom 1, Materialien, 1972, tom 2, Etymologien, surlavurà ed edì dad A. Schorta, Francke Verlag, Berna 1985

Publicaziuns rumantschas. Register da tut las ovras en vendita tar la Lia Rumantscha, 2004

Studis Romontschs 1950 – 1977, Bibliographisches Handbuch zur romanischen Sprache, Literatur, Geschichte, Heimatkunde und Volksliteratur mit Ausblicken auf Nachbargebiete, Romanica Raetica, tom 1, materialias, tom 2, register, Società Retorumantscha, Cuira 1977/1978

Widmer, K., Bündnerromanisch 1977 – 1983, Bibliographischer Abriss, laufende Projekte, Sprachpolitik, Cuira 1982

Widmer, K., Bündnerromanische Publikationen 1980 – 2004, en: Annalas da la Societad Retorumantscha, Cuira 1980 ss.